Η ιστορική θεώρηση της έντεχνης ελληνικής μουσικής στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Έρευνα μικτής μεθοδολογίας.

Abstract

Η μουσική, ως διδακτικό αντικείμενο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, αξιοποιεί κατά κύριο λόγο μουσικά παραδείγματα (μουσικά κείμενα και ηχητικά αποσπάσματα) για την επίτευξη των μαθησιακών στόχων. Η επιλογή και η ιστορική προσέγγιση των παραθεμάτων στο εκπαιδευτικό υλικό και τη διδακτική πράξη προσδιορίζουν το πολιτιστικό κεφάλαιο, το οποίο μετατίθεται στους μαθητές και τις μαθήτριες. Η δε ιστορική προσέγγιση της έντεχνης ελληνικής μουσικής αναδεικνύεται μέσα από τη βιβλιογραφία ως κομβικής σημασίας. Με στόχο την ανάδειξη των πολιτισμικών και κοινωνικών προεκτάσεων του περιεχομένου και της διδασκαλίας της μουσικής, με επίκεντρο την ιστορία της έντεχνης ελληνικής μουσικής, πραγματοποιήθηκε έρευνα μικτών μεθόδων. Στο πρώτο μέρος, το εκπαιδευτικό υλικό αποδελτιώθηκε ποσοτικά –μέσω ανάλυσης περιεχομένου– και τριγωνοποιήθηκε ποιοτικά, μέσω κριτικής ανάλυσης περιεχομένου. Στο δεύτερο μέρος μέσα από έρευνα απόψεων εκπαιδευτικών, συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν ποιοτικά οι εκτιμήσεις των εκπαιδευτικών ως προς το εκπαιδευτικό υλικό και τη διδακτική πράξη και τριγωνοποιήθηκαν με ενδεικτικά ποσοτικά ερωτήματα. Τα εκάστοτε ευρήματα κάθε σταδίου της έρευνας ενσωματώνονταν στην ανάλυση και ερμηνεία των δεδομένων. Η σειρά και η σχέση των δύο μερών της έρευνας προσδιορίζουν τον ερευνητικό σχεδιασμό ως επεξηγηματικό διαδοχικό. Τα αποτελέσματα του πρώτου και του δεύτερου μέρους αντιστοιχίζονται σε μεγάλο βαθμό αποδεικνύοντας ότι το εκπαιδευτικό υλικό προσδιορίζει το περιεχόμενο και τις πρακτικές της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι τρεις διακριτές μουσικές κατηγορίες: έντεχνη, παραδοσιακή και δημοφιλής, εμπεριέχονται σε διαφορετικές ποσοστώσεις στο εκπαιδευτικό υλικό και τη διδακτική πράξη. Αναλυτικότερα, η ελληνική μουσική προσεγγίζεται κυρίως μέσα από το δημοτικό και το δημοφιλές τραγούδι, με το τελευταίο να συγχέεται συχνά με την έντεχνη δημιουργία. Η έντεχνη ελληνική μουσική εμφανίζει μικρά ποσοστά συμπερίληψης και η έντεχνη δημιουργία αντιπροσωπεύεται κατά κύριο λόγο από τη δυτική μουσική. Η ιστορική προσέγγιση της ελληνικής μουσικής είναι τμηματική και δεν αντιστοιχεί στη σύγχρονη μουσική ιστοριογραφία. Επιπλέον, δεν καθίσταται σαφής η διακριτή παρουσία και των τριών μουσικών κατηγοριών κατά την εξέλιξη της ελληνικής ιστορίας, καθώς παρατηρείται εστίαση σε συγκεκριμένα μουσικά είδη και περιόδους, χωρίς σαφή μεταξύ τους διασύνδεση. Η ερμηνεία των ερευνητικών αποτελεσμάτων με άξονα τη θεωρία του πολιτιστικού κεφαλαίου του P. Bourdieu αναδεικνύει σημαντικές πολιτισμικές προεκτάσεις του μαθήματος της μουσικής, οι οποίες αναπαράγουν κοινωνικά μορφώματα της ελληνικής κοινωνίας του 19ου και 20ού αιώνα.